zespół ds. wspierania rodziny, asystentury i pieczy zastępczej – OPS

Koordynator: Agata Wasilewska

Zespół wspierania rodziny, asystentury i pieczy zastępczej zajmuje się:

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j.Dz.U.z 2025 r. poz. 449 z późn. zm.) określa m.in.

– zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych,

– zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,

– zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.

Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych zapewniane jest wsparcie, które polega w szczególności na:

analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;
wzmocnieniu roli funkcji rodziny;
rozwijaniu umiejętności opiekuńczo- wychowawczych rodziny;
podniesienie świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
pomoc w integracji rodziny;
przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji rodziny;
dążeniu do reintegracji rodziny;

Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego.

Wspieranie rodziny prowadzone jest w formie:

pracy z rodziną
pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.

Rodzina może otrzymać wsparcie przez działania:

instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny
placówek wsparcia dziennego;
rodzin wspierających.

W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej. Rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w opiece i wychowaniu dziecka, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka.

W przypadku gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informację o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza w tej rodzinie wywiad środowiskowy , na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej. Po dokonaniu analizy sytuacji rodziny, pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy wnioskuje do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przydzielenie rodzinie asystenta rodziny.

Kim jest Asystent Rodziny, z kim i jak współpracuje?

Asystent rodziny to osoba, która towarzyszy rodzinie, szczególnie rodzinie z dziećmi w poszukiwaniu rozwiązań w trudnej sytuacji życiowej. Asystent pracuje również z rodzinami dzieci z niepełnosprawnościami i kobietami w ciąży w ramach ustawy „Za życiem”.
Pomaga i wspiera w pokonywaniu trudności tak, aby rodzina w przyszłości potrafiła samodzielnie poradzić sobie z różnymi problemami.
Asystent jest doradcą rodziny, odnajduje mocne strony, pomaga wykorzystać posiadane zasoby rodziny, które pozwolą na pokonanie trudności.
Motywuje do podejmowania działań oraz wspiera w realizacji wyznaczonych, realnych celów.
Asystent zwiększa poczucie wpływu na własne życie oraz podnosi samoocenę wszystkich członków rodziny. Nie wyręcza rodziny, ale wskazuje, motywuje oraz naprowadza.
Asystent rodziny koncentruje się na wspieraniu rodziny, towarzyszeniu w rozwoju jego członkom oraz pedagogizacji rodziców, czyli dostarczaniu im wiedzy związanej z wychowaniem dzieci (pracuje zwłaszcza nad poprawą umiejętności opiekuńczo-wychowawczych).

Gdzie odbywa się współpraca i jak wygląda?

Asystent pracuje z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub innym miejscu uzgodnionym z rodziną (urzędy, organizacje, szkoły, sądy i inne).
Początkowo spotyka się z rodziną często, następnie coraz rzadziej. Jedna wizyta może trwać nawet 2 godziny.
Asystent rodziny prowadzi dokumentację, planuje z rodziną, co i jak zrobić oraz pisze sprawozdania z wykonanych działań.
Współpracuje z innymi pracownikami różnych instytucji pracującymi z rodziną dla dobra całej rodziny.

Jakie są zadania i rola Asystenta Rodziny?

Zadaniem asystenta rodziny jest wspieranie rodziny, która nie potrafi samodzielnie pokonywać trudności życiowych, zwłaszcza problemów opiekuńczo – wychowawczych. Jego działania zmierzają do jej usamodzielnienia i pozostawienia dziecka w rodzinie lub powrotu dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej do rodziców.
Rolę i zadania asystenta rodziny reguluje ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” oraz ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Zadania asystenta rodziny określa art. 15 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej:
opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
wspieranie aktywności społecznej rodzin;
motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku;
monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny.
współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.

Rola asystenta rodziny zgodna z Ustawą o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin ”Za życiem”

Zgodnie z ustawą z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za Życiem” z pomocy asystenta rodziny mogą skorzystać:

Kobiety w ciąży i ich rodziny,
Rodzina, w których przyjdzie albo przyszło na świat ciężko chore dziecko,
Kobiety, które otrzymały informację o tym, że ich dziecko może umrzeć w trakcie ciąży lub porodu,
Kobiety, których dziecko umarło bezpośrednio po porodzie na skutek wad wrodzonych mają prawo do skorzystania z pomocy i wsparcia asystenta rodziny.

Asystent rodziny koordynuje poradnictwo na wniosek ww. osób. Do zadań asystenta rodziny w szczególności należy:

Wsparcie i towarzyszenie emocjonalne;
Zapoznanie kobiety i/lub rodziny z Informatorem dotyczącym możliwości wsparcia;
opracowanie wspólnie z kobietą i/lub rodziną indywidualnego katalogu możliwego wsparcia;
Poradnictwo w zakresie zapewnienia odpowiednich świadczeń opieki zdrowotnej dla kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych,
Poradnictwo w zakresie zapewnienia odpowiednich świadczeń opieki zdrowotnej dla dziecka ze szczególnym uwzględnieniem dziecka, którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,
Występowanie przez asystenta rodziny w imieniu osób, na ich żądanie do podmiotów w celu umożliwienia im skorzystania ze wsparcia, na podstawie pisemnego upoważnienia.

Co jest głównym celem pracy Asystenta Rodziny?

Celem pracy asystenta rodziny jest osiągnięcie przez rodzinę stabilności życiowej i odpowiedzialności za własne życie, który pozwoli jej na samodzielne funkcjonowanie, wychowywanie dzieci i rozwiązywanie występujących problemów.

Jakie są uprawnienia Asystenta Rodziny?

Asystent rodziny w związku z wykonywaniem swoich zadań ma prawo do (art.16):

Wglądu do dokumentów zawierających dane osobowe członków rodziny, niezbędne do prowadzenia pracy z rodziną, w tym:

– imię i nazwisko,

– datę urodzenia,

– obywatelstwo,

– adres miejsca zamieszkania,

– stan cywilny,

– wykształcenie,

– zawód,

– miejsce pracy,

– źródła dochodu,

– dane dotyczące warunków mieszkaniowych,

– dane dotyczące sytuacji prawnej oraz aktualnego miejsca pobytu dziecka,

– dane o rozwoju psychofizycznym dziecka;

Występowania do właściwych organów władzy.
Przedstawiania właściwym organom władzy publicznej, organizacjom oraz instytucjom ocen i wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw rodzin.

Jak się odbywa przydzielenie Asystenta do Rodziny?

W przypadku, gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informację o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza w tej rodzinie wywiad środowiskowy, na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego, pracownik socjalny dokonuje analizy sytuacji rodziny. Jeżeli z analizy, wynika konieczność przydzielenia rodzinie asystenta rodziny, pracownik socjalny występuje do dyrektora ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o jego przydzielenie. Po otrzymaniu wniosku, dyrektor ośrodka pomocy społecznej przydziela rodzinie asystenta rodziny.
Asystent rodziny przydzielany jest na wniosek pracownika socjalnego, ale zapotrzebowanie na asystenta rodziny może wskazać również sąd oraz inne instytucje np. szkoła. O asystenta może też wnioskować sama rodzina, gdy czuje, że potrzebuje takiego wsparcia.
W przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie „Za życiem” nie jest stosowana procedura przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Jak długo Asystent współpracuje z Rodziną?

Do odwołania, co oznacza, że czas ten ustalany jest indywidualnie, zależnie od potrzeb i możliwości rodziny. Zwykle jest to współpraca długofalowa nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 r.ż.

Dział wspierania rodzin zajmuje się:

Realizacją postanowień z Sądu Rodzinnego dot. opiekuna tymczasowego zgodnie z ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy z dnia 12 marca 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa

Kto może zostać opiekunem tymczasowym

– Krewny dziecka

– Osoba spokrewniona lub inna osoba, która daję rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna

– Nie ma wymogu obywatelstwa ani znajomości polskiego prawa; opiekunem może być zarówno obywatel Polski jak i Ukrainy

– Wniosek o ustanowienie opiekuna tymczasowego składa się do sądu opiekuńczego. Wniosek powinien zawierać dane dziecka, dane wnioskodawcy oraz informacje kandydatach na opiekunów.

Opiekun tymczasowy, o ile przy jego ustanowieniu nie określono inaczej zakresu jego praw i obowiązków, jest upoważniony do reprezentowania małoletniego oraz sprawowania pieczy nad jego osobą i majątkiem. Opiekun tymczasowy powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

Nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego sprawuje ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych – w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych albo inna jednostka organizacyjna wskazana przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta właściwe ze względu na miejsce pobytu małoletniego.

SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE

Organizacja i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi w miejscu zamieszkania należy do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez gminę

Specjalistyczne usługi opiekuńcze przeznaczone są dla:

1. osób dorosłych, wykazujących zaburzenia wymienione w art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego:

a) chorych psychicznie (wykazujących zaburzenia psychotyczne);

b) upośledzonych umysłowo;

c) osób wykazujących inne poważne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga takiej formy pomocy i opieki niezbędnej do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym,

2. w wyjątkowych przypadkach dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi, pozbawionych dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, jeśli nie mają możliwości uzyskania dostępu do zajęć świadczonych przez inne zobowiązane podmioty.

Świadczenia, które ustawowo zapewniane są w ramach innych systemów (oświata, ochrona zdrowia), nie mogą być zastępowane świadczeniami z pomocy społecznej.

Celem specjalistycznych usług opiekuńczych jest poprawa jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez:

1. zapewnienie wysokiej jakości specjalistycznej pomocy osobom samotnym z zaburzeniami psychicznymi, w przypadkach gdy są jej pozbawione, oraz osobom, które wymagają takiej pomocy, a rodzina nie może jej zapewnić;

2. pomoc dostosowaną do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi oraz celów postawionych w planach postępowania terapeutyczno-wspierającego, świadczoną przez osoby z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem.

Specjalistyczne Usługi Opiekuńcze są pomocą odpłatną zgodnie z rozporządzeniem

Ministra rodziny i polityki społecznej z dnia 16 lutego 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych Dz.U.2023.395